Potansiyometre Nedir?

Potansiyometre, bir diğer adıyla reosta, direnç çeşitlerinden biridir. Potansiyometrenin özelliği kontrol edilebilir direnç olmasıdır. Elektroniğin temel elemanlarından biridir ve kontrol gerektiren devrelerin birçoğunda bulunmaktadır. Sembolü de normal bir direncin üzerine ok eklenmesiyle meydana gelir. Bunun sebebi de direnç değerinin anlık kontrol edilebildiğini göstermesidir.

Potansiyometre Ne İşe Yarar?

Potansiyometreler, bir devre içinde direnci ayarlamak ve kontrol etmek için kullanılır. Birçok farklı uygulamada bulunurlar, ancak en yaygın kullanımlarından biri ses kontrolüdür. Örneğin, bir ses amplifikatöründe potansiyometre kullanarak sesin yüksekliğini veya düşüklüğünü ayarlayabilirsiniz. Ayrıca, ışık parlaklığı kontrolü, motor hızı ayarı ve sıcaklık kontrolü gibi birçok uygulamada da potansiyometreler kullanılır.

Potansiyometre Nasıl Bağlanır?

Elektronik devrelerde potansiyometrenin iki farklı bağlantı yöntemi bulunmaktadır.

1.Potansiyometrenin ortadaki bacağı yukarıdaki örnekte de gösterdiğimiz gibi kontrol bacağı olarak kullanılır. Bu bağlantı yöntemiyle birlikte iki farklı noktanın kontrolü sağlanmış olur.

2.Bir diğer bağlantı yöntemi ise potansiyometrenin ortadaki bacağı ile yanındaki bacaklardan biri kısa devre yapılır. Böylelikle kontrol edilebilir bir direnç elde edilmiş olur. Bu bağlantı şekli tercih edilirse potansiyometrenin yanına başka bir direnç seri bağlanmalıdır. Bunun sebebi potansiyometrenin direnç seviyesini 0 yaptığımızda devredeki o noktadan çok yüksek akımın geçmesini önlemektir.

Potansiyometre Çeşitleri

Potansiyometreyi Lineer (Doğrusal) ve Rotational (Dairesel) olmak üzere 2 başlık altında toplayabiliriz.

Lineer (Doğrusal) Potansiyometreler:

 lineer (doğrusal) potansiyometreler, direnç değerlerini mekanik bir hareketle ayarlamak ve kontrol etmek için kullanılan elektronik bileşenlerdir. Bu potansiyometreler, tipik olarak bir direnç malzemesi, bir kaydırıcı (slider) ve iki sabit terminal içerir.

Çalışma prensibi oldukça basittir. Kaydırıcı, iki sabit terminal arasında hareket edebilir ve bu hareket direnç değerini değiştirir. Buna bağlı olarak, bu potansiyometreler elektrik devrelerinde bir kontrol sinyali üretmek için kullanılır. Örneğin, bir ses sistemini düşünün; kaydırıcıyı çevirdikçe, ses seviyesi artar veya azalır.

Lineer potansiyometreler, elektrik motorlarının hızını kontrol etmekten ışık parlaklığını ayarlamaya kadar geniş bir uygulama yelpazesi için kullanılır. Bu potansiyometreler, mekanik bir hareketle lineer bir direnç değişimi sağladığından, lineer potansiyometre adını alır.

Rotational (Dairesel) Potansiyometreler: Rotasyonel potansiyometreler, potansiyometre ailesinin bir üyesidir, ancak çalışma şekli ve uygulama alanı açısından farklılık gösterirler. Bu potansiyometreler, dairesel bir yapıya sahiptir, yani bir eksen etrafında dönerler. Bu döner potansiyometreler, bir mil veya düğme vasıtasıyla döndürülebilir ve genellikle bir dönüş açısı veya yuvarlanma açısı ile karakterize edilirler. Rotasyonel potansiyometrelerin temel işlevi, bir elektrik sinyalini kontrol etmek veya değiştirmektir.

Kullanım amaçlarına göre potansiyometreler birkaç farklı çeşite ayrılabilmektedir.

1.Stereo Potansiyometre: Stereo potansiyometreler normal bir dairesel potansiyometre gibi dönen bir mile sahiptir. Yapısal olarak diğerlerinden farkı 6 adet bacağa sahip olmalarıdır. Tek bir mil ile iki adet potansiyometreyi kontrol edebildiğinizi düşünebilirsiniz. 6 bacak da ayrı ayrı kontrol edilebilirler. Bu dirençlerin özelliği hassas direnç ayarlaması sağlayabilmeleridir. Genellikle ses devrelerinde kullanılırlar.

2. Anahtarlamalı Potansiyometre: Anahtarlamalı potansiyometrelerde direnç seviyesi belli bir noktaya geldikten sonra doğrudan Off duruma gelirler, yine o seviyeye çıkarılınca da On durumuna geçerler. Bu sebeple bir anahtarlama elemanı görevi görürler.

3. Trimmer Potansiyometreler: Bir diğer adları Trimpot‘tur. Bir kez ayarlanıp bir daha ayara ihtiyaç duyulmayan devrelerde kullanılırlar.

Potansiyometre Seçimi

Doğru potansiyometreyi seçmek, bir projenin başarısını belirleyebilir. İşte doğru potansiyometreyi seçerken dikkate almanız gereken bazı faktörler:

Direnç Değeri (Ohm): Projeye uygun direnç değerini seçmek önemlidir.

Tip (Lineer veya Logaritmik): Kullanım amacına bağlı olarak uygun tipi seçmek gerekir.

Çalışma Gücü (Watt): Projede gereken güce uygun bir potansiyometre seçilmelidir.

Tolerans: Hassas uygulamalarda düşük toleranslı potansiyometreler tercih edilmelidir.

Mekanik Boyutlar: Fiziksel alan ve montaj gereksinimlerine dikkat edilmelidir.

Potansiyometreler, elektronik dünyasının temel taşlarından biridir ve projelerinize hassas kontrol sağlarlar. Doğru potansiyometreyi seçmek, projenizin başarısını ve performansını büyük ölçüde etkileyebilir. Bu nedenle, gereksinimlerinizi dikkatlice değerlendirmek ve doğru potansiyometreyi seçmek önemlidir.